در دهه های اخیر فست فشن (Fast Fashion) نحوه خرید لباس را متحول کرده و سبک‌های مد روز را بیش از پیش در دسترس قرار داده است. فست فشن یا مد سریع یعنی تولید انبوهی از لباس‌هایی با کیفیت پایین که برای دنبال کردن و عقب نماندن از مدهای روز به سرعت تولید شده و با قیمت‌های بسیار پایین فروخته می‌شود.
مزایای مد سریع فراتر از صرفا دردسترس بودن و مقرون‌به‌صرفه بودن است؛ این صنعت به شما امکان می‌دهد همیشه با تغییر مد هماهنگ بمانید و سبک استایل شخصی‌تان را به نمایش بگذارید. مد سریع راه‌حلی اقتصادی برای برندها و خرده‌فروشان فراهم می‌کند تا نیازهای مشتریان را برآورده کنند.
فست فشن (Fast Fashion) چیست؟
فست فشن، اصطلاحی است که به تولید سریع لباس‌های ارزان‌قیمت و کم‌کیفیت (مانند پارچه‌های مصنوعی) اشاره دارد که اغلب از برندهای محبوب مد، برندهای بزرگ و طراحان مستقل تقلید می‌کنند. برندهای فست فشن مانند شین، زارا و اچ اند ام با ارائه نامحدود لباس‌های جدید با قیمت‌های ارزان، مصرف‌کنندگان را به خرید مداوم لباس‌های بیشتر ترغیب می‌کنند. در نتیجه، خریدهای قبلی که شاید تنها چند بار پوشیده شده‌اند، دور انداخته می‌شوند. ظهور صنعت فست فشن (مد سریع) در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست‌ویکم پیامدهای عظیمی داشته است، از تاثیرات زیست‌محیطی متعدد گرفته تا بهره‌کشی از کارگران صنعت پوشاک.
تاریخچه و سرآغاز فست فشن
در گذشته برای اینکه یک لباس زیبا دوخته شود، باید سفارش دهندگان از بین ژورنال‌ها و مجلات لباس، طرح مورد نظرشان را انتخاب می‌کردند. سپس اقدام به تهیه پارچه و سایر ملزوماتش می‌کردند و دوخت آن را به دستان ماهر یک خیاط می‌‌سپردند. این پروسه آماده سازی بسیار زمانبر بود و هزینه زیادی باید برای دوخت لباس پرداخت میشد. متاسفانه گاها نیز نتیجه کار مطابق میل مشتری پیش نمی‌رفت.
علاوه بر مشکلات دوخت و تهیه لباس، تفاوت‌های سلیقه‌ای، که در دنیای مد بین جوانان و افراد میانسال پیش آمده بود، تولیدکنندگان پوشاک را به چالش کشانده بود. جوانان سلایقی متفاوت از خود نشان می‌دادند و علاقه‌ای به پوشیدن لباس‌های سنتی نداشتند. لباس‌های جدید با طرح‌های متفاوت و قیمت‌های پایین در بین جوانان بسیار محبوب شد، به گونه‌ای که اکثر جمعیت جامعه به سمت این مدل لباس‌ها کشیده می‌شدند. به همین دلیل تولیدکنندگان به دنبال راهی بودند تا نیازهای جامعه را پاسخ بدهند.
در نهایت در اوایل دهه ۱۹۰۰ فست فشن با برند مشهور و محبوب زارا به وجود آمد. زارا توانست با استفاده از دستگاه های صنعتی نساجی، دنیا مد و پوشاک را به چالش بکشاند. این برند مشهور با عرضه انبوه لباس‌های مختلف و با قیمت مناسب تحولی بزرگ در صنعت پوشاک ایجاد کرد. این برند توانست با کم کردن فاصله بین طراحی، تولید و عرضه آنها در فروشگاه، آمار بالایی در فروش لباس‌هایش بر سر زبان‌ها بیندازد. طولی نکشید که سایر برندهای مشهور نیز از این رویه پیروی کردند و دنیای مد دچار تحول شد.
بررسی مزایا و معایب فست مد
همان طور که اشاره کردیم، فست فشن تحول بزرگی در دنیای مد ایجاد کرد. این تحول باعث شد تمامی اقشار جامعه بتوانند لباس هایی شیک، زیبا، مطابق مد روز و با قیمت مناسب تهیه نمایند. این خبر خیلی زود در بین همه کشورهای اروپایی و امریکایی پیچید و عموم برندهای پوشاک اقدام به تولید این دست از لباس ها کردند. اما این اتفاق در کنار چشم انداز خوبی که داشت مزایا و معایب بی‌شماری نیز با خود به همراه داشت. از جمله این مزایا و معایب فست فشن عبارتند از:
مزایای فست فشن (مد سریع)
سبک‌هایی برای هر سلیقه: مزیت اصلی مد سریع در سرعت آن نهفته است که به افراد امکان می‌دهد به‌راحتی جدیدترین مدها را امتحان کنند. این سرعت به آنها اجازه می‌دهد تا به‌سرعت با تغییرات دنیای مد هماهنگ شوند و در این فرآیند اعتمادبه‌نفس و هویت شخصی خود را تقویت کنند.
تغییر هفتگی لباس‌ها: لباس‌های فست فشن بدون شک ارزان‌تر هستند، اما هزینه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی پنهانی دارند. اگرچه این صنعت امکان خرید مداوم و رضایت فوری را فراهم می‌کند، مصرف‌کنندگان را در چرخه‌ای از خرید و دور انداختن گرفتار می‌کند.
مقرون‌به‌صرفه بودن: قیمت‌های پایین فست فشن، افراد را به خرید مکرر لباس‌های جدید تشویق می‌کند؛ با این حال، نیاز مداوم به جایگزینی اقلام کم‌کیفیت در نهایت هزینه‌ها را افزایش می‌دهد. یک لباس فست فشن ۱۵ پوندی که فقط دو بار پوشیده شود، هزینه‌ای معادل ۷.۵ پوند به ازای هر بار پوشیدن دارد، در حالی که یک لباس پایدار ۷۰ پوندی که ۲۰ بار پوشیده شود، تنها ۳.۵ پوند به ازای هر بار پوشیدن هزینه دارد. انتخاب اقلام بادوام از نظر مالی تصمیم هوشمندانه‌ای است
دسترسی سریع: فست فشن به دلیل راحتی‌اش شکوفا شده است و به تولیدکنندگان امکان می‌دهد طرح‌های جدید را به‌سرعت تولید و ارسال کنند تا نیازهای همیشه در حال تغییر مصرف‌کنندگان را برآورده کنند. با ورود سریع به بازار، برندها می‌توانند تقریبا بلافاصله از روندها بهره‌برداری کنند و اشتیاق مصرف‌کنندگان برای رضایت فوری را برآورده سازند.
مد روز بودن: برندهای فست فشن در پذیرش سریع مد روز مهارت دارند و طرح‌های لوکس را به‌سرعت کپی می‌کنند و آنها را با قیمت‌های مقرون‌به‌صرفه به عموم مردم ارائه می‌دهند. با به‌روزرسانی مداوم محصولاتشان، آنها مرتباً سبک‌های جدید عرضه می‌کنند این به‌روزرسانی مداوم تضمین می‌کند که مشتریان همیشه چیزی شیک و جذاب پیدا کنند.
علاوه بر این، شرکت‌های مد سریع با همکاری با اینفلوئنسرها و طراحان برای تولید اقلام محدود و منحصربه‌فرد همکاری می‌کنند. این انعطاف‌پذیری به برندها امکان می‌دهد با روندهای مد همگام شوند و جدیدترین سبک‌ها را بدون تاخیرهای طولانی یا قیمت‌های بالا به مشتریان ارائه دهند.
معایب فست فشن (Fast Fashion)
آسیب‌های زیست محیطی: تولید بی‌رویه پوشاک و زود از مد افتادن آنها آسیب زیست محیطی زیادی ایجاد کرده است. به گونه ای که کشورهای اروپایی در سال‌های اخیر با انبوهی از لباس‌های دور ریخته شده روبرو شدند که بازیافت آنها آسیب بزرگی به محیط زیست وارد می‌کند.
یکی دیگر از معضلات دنیای فست فشن، استفاده از مواد پلی استری و نخ‌های پلاستیک برای تولید پوشاک است. این مورد علاوه بر ایجاد آلودگی در محیط زیست، باعث گرم شدن بیشتر کره زمین نیز می‌شود. زیرا برای تولید انبوه این حجم از لباس باید مواد نفتی زیادی تولید و بازیافت شود.
فشار روانی: عرضه مداوم مجموعه‌های جدید (به‌طور متوسط هر هفته یک مجموعه جدید در فست فشن) باعث می‌شود مصرف‌کنندگان احساس کنند برای حفظ رضایت خود باید پیوسته خرید کنند. برخی معتقدند این روند نوعی اعتیاد به خرید ایجاد می‌کند، زیرا خرید کردن حس رضایت فوری و ترشح دوپامین را به همراه دارد.
دگرگونی در چرخه اقتصادی: همچنین با رونق فست فشن، مصرف‌کنندگان نگرانی بابت نگهداری از لباس خود ندارد. در نتیجه در صورت هرگونه اشکال و یا خرابی به سرعت به دنبال خرید لباس جدید می‌روند. همین هدر رفتن پول بابت خرید پوشاک‌های متعدد، باعث شده است تا چرخه اقتصادی نیز گاها دچار مشکل شود.
سبزشویی (Greenwashing): مشکلات و معایب فقط به اینجا ختم نمی‌شود؛ برندها اغلب زنجیره تامین و فرآیندهای تولید خود را پنهان می‌کنند و تلاش دارند تصویری اخلاقی و دوست‌دار محیط زیست از خود نشان دهند.
برندهای فعال در صنعت مد سریع
از آنجایی که فشن و مد سریع درآمدزایی بالایی را برای تولید کنندگان به همراه دارند، عموم برندها در کنار تولید محصولات متفرقه و یا اصطلاحا با کیفیت خود، از مد سریع (fast fashion) نیز حمایت می‌کنند. اما از جمله برترین برندهایی که در این صنعت می توان نام برد عبارتند از
- پریمارک (Primark)
یکی از نام‌های بزرگ در صنعت مد سریع که به دلیل ارائه لباس‌های ارزان‌قیمت و مد روز شناخته می‌شود. پریمارک بر تولید انبوه با هزینه کم تمرکز دارد و به مصرف‌کنندگان امکان می‌دهد با بودجه محدود به جدیدترین مدها دسترسی داشته باشند. - شین (Shein)
شین به‌عنوان یکی از پیشروهای مد سریع، به‌ویژه در فضای آنلاین، شناخته می‌شود. این برند طرح‌های الهام‌گرفته از فشن‌شوها را با قیمت‌های بسیار پایین و به‌سرعت به بازار عرضه می‌کند. با این حال، شین به دلیل نگرانی‌های مربوط به کار اجباری و تاثیرات زیست‌محیطی مورد انتقاد قرار گرفته و تحت بررسی‌های قانونی، مانند بررسی دولت ایالات متحده، قرار دارد. - اچ اند ام (H&M)
اچ اند ام یکی از غول‌های فست فشن است که به دلیل مجموعه‌های متنوع و به‌روزرسانی مداوم محصولاتش شناخته می‌شود. این برند به خاطر ادعاهای زیست‌محیطی گمراه‌کننده مورد انتقاد قرار گرفته است. با این حال، اچ اند ام تلاش‌هایی برای حرکت به سمت پایداری انجام داده است. - زارا (Zara)
زارا به‌عنوان یکی از پیشگامان مد سریع شناخته می‌شود که مدل تولید سریع خود را در دهه ۱۹۹۰ معرفی کرد و صنعت را متحول کرد. این برند با کاهش زمان تولید به چند هفته، امکان عرضه سریع طرح‌های الهام‌گرفته از فشن‌شوها را فراهم کرده و به خرده‌فروشان اجازه می‌دهد مجموعه‌های خود را مرتباً به‌روزرسانی کنند. - تک اپرل (Tack Apparel)
تک اپرل به‌عنوان یک تولیدکننده B2B در صنعت مد سریع فعالیت می‌کند و بر تولید سفارشی، تولید در مقیاس بزرگ و زمان‌های تحویل سریع تمرکز دارد. این برند همچنین به پایداری اهمیت می‌دهد و از مواد پایدار و روش‌های تولید اخلاقی استفاده می‌کند تا برندها را در ایجاد تعادل بین مد سریع و مسئولیت زیست‌محیطی یاری کند.
این برندها نشان‌دهنده تنوع در صنعت مد سریع هستند، از غول‌های تولید انبوه گرفته تا آن‌هایی که در تلاش برای حرکت به سمت پایداری هستند. با این حال، برخی از آنها به دلیل مسائل زیست‌محیطی و اخلاقی با انتقادهایی مواجه شده‌اند.
دیدگاه میثم شکری ساز طراح لباس برجسته در مورد فست فشن
میثم شکری ساز یکی از کارآفرینان موفقی است که به تازگی به صنعت طراحی لباس پا گذاشته است. او تحلیل دقیقی در مورد فست فشن و معایب آن بیان کرده است که در ادامه به آن می پردازیم.
علاوه بر آن شما می‌توانید آلبوم لباس های طراحی شده توسط میثم شکری ساز را در صفحه آلبوم طراحی لباس مشاهده کنید.
میثم شکری ساز معتقد است که ظهور فست فشن، هرچند دارای مزایایی برای مصرف‌کنندگان خاص است، اما به طور سیستماتیک منجر به عواقب منفی بزرگتری برای صنعت، جامعه و محیط زیست شده است و تاثیرات منفی سیستمی فست فشن بسیار مهم‌تر و بیشتر از مزایای آن است:
• تخریب استانداردهای کیفیت جهانی: به عقیده او، ظهور فست فشن استانداردهای ساخت و تولید را در سراسر جهان تخریب کرده است. شرکت‌ها، کارخانه‌ها را تحت فشار قرار می‌دهند تا هزینه‌ها را به قدری کاهش دهند که ویژگی‌هایی مانند دوخت مناسب و پارچه‌های بادوام، که قبلاً استاندارد بودند، اکنون به عنوان “ویژگی‌های پریمیوم” تلقی می‌شوند.
• ناپدید شدن بازار میانی: همچنین بازار میانی (جایی که می‌توان لباس‌های بادوام با قیمت منطقی پیدا کرد) در حال از بین رفتن است و مصرف‌کنندگان مجبورند بین کیفیت یک‌بارمصرف و قیمت پایین و قیمت‌های بالا با کیفیت خوب انتخاب کنند.
• همه‌گیری کیفیت پایین در برندهای لوکس: او این مسئله را مطرح می‌کند که بسیاری از برندهای گران‌قیمت نیز از همان روش‌های تولید ارزان استفاده کرده و با دریافت قیمت‌های بالا، به ارزش واقعی لباس آسیب می‌زنند.
• پیامدهای زیست‌محیطی فاجعه‌بار: او تاکید می‌کند که تاثیر زیست‌محیطی این صنعت “سرسام‌آور” است. این صنعت بر اساس منسوخ شدن برنامه‌ریزی شده طراحی شده است تا مصرف‌کنندگان را وادار به خرید بیشتر کند، که منجر به تولید ضایعات نساجی عظیم، آلودگی شیمیایی ناشی از رنگ‌های ارزان و آلودگی میکروپلاستیک از مواد مصنوعی می‌شود.
• مشکلات بازار دست دوم: شکری ساز اشاره می‌کند که حتی فروشگاه‌های دست دوم نیز اکنون با لباس‌های بی‌کیفیت فست فشن انباشته شده‌اند، که بسیاری از آنها در نهایت غیرقابل فروش و غیرقابل استفاده هستند و به محل‌های دفن زباله فرستاده می‌شوند.